شرکت نسبی

شرکت های تجاری با توجه به نقش یکی از دو موضوع سرمایه یا شخصیت و اعتبار شخصی شرکا در شرکت تجاری و به دو دسته شرکت های سرمایه و شرکت های اشخاص  تقسیم می شوند. 

در شرکت های سرمایه ای تنها موضوعی که اهمیت دارد سرمایه است، نه شخص سرمایه گذار، بنابراین شرکاء فقط تا میزان سرمایه ای که در شرکت گذارده اند مسئول تعهدات شرکت خواهند بود. شرکت های سهامی خاص و سهامی عام و شرکت های مختلط سهامی جزو شرکت های سرمایه ای محسوب می شوند.
در شرکت های اشخاص شخصیت شرکاء مورد توجه است و اعتبار شرکت به اعتبار شرکاء بستگی داشته و سرمایه شرکت نقش چندانی در اعتبار شرکت ندارد. مسئولیت شرکا در مقابل اشخاص ثالث، تضامنی و نامحدود می باشد و اشخاص ثالث می توانند برای وصول طلب خود به هر یک از شرکاء مراجعه کنند.
شرکت تضامنی و نسبی و همچنین شرکت های مختلط غیر سهامی را می توان جزو شرکت های اشخاص دانست.قانون گذار در راستای حمایت از اشخاص ثالث سختگیری بیشتری نسبت به این گونه شرکت ها نشان میدهد. در این مقاله به بررسی شرکت نسبی خواهیم پرداخت.

شرکت نسبی یکی از انواع هفت گانه شرکت های تجاری می باشد که صرف نظر از نوع فعالیت،  عملش تجاری محسوب می شود و قانون تجارت در مواد ۱۸۳ تا ۱۸۹ به این موضوع پرداخته است. در مورد این نوع شرکت مواردی به شرح زیر قابل بررسی می باشد :

تعریف شرکت نسبی

نام این شرکت از میزان مسئولیت شرکای آن گرفته شده است به این معنی که مسئولیت هر شریک به نسبت سرمایه ای است که با خود به شرکت آورده است. ماده ۱۸۳ به تعریف از این نوع شرکت پرداخته و اعلام می دارد :” شرکت نسبی شرکتی است که برای امور تجارتی در تحت اسم مخصوصی بین دو یا چند نفر تشکیل و مسئولیت هر یک از شرکاء به‌نسبت سرمایه‌ای است که در شرکت گذاشته.”

تعداد شرکا و حدود مسئولیت ایشان

با توجه به ماده فوق الذکر، تعداد شرکا در این شرکت حداقل دو نفر بوده و مسئولیت به نسبت سرمایه می باشد. برای مثال در صورتی که آورده آقای الف به عنوان شریک در شرکت بیست میلیون تومان باشد و کل دارایی آن شرکت ۱۰۰ میلیون تومان، ایشان به میزان بیست درصد نسبت به بدهی های شرکت مسئول خواهد بود

تعیین نام شرکت

در این نوع شرکت ها می بایست عبارت “شرکت نسبی” و حداقل نام یکی از چند شریک ذکر شود و در صورتی که نام شرکت مشتمل بر اسم تمام شرکا نباشد باید بعد  از نام شرکایی که ذکر شده اند عبارت “برادران” یا ” شرکا” ذکر گردد

زمان تشکیل شرکت

در این نوع شرکت، همانند شرکت تضامنی که در مقالات بعدی به آن پرداخته خواهد شد، شرکا هم می توانند آورده و سرمایه نقدی خود را به اشتراک گذارند و هم سرمایه غیر نقدی را. لحظه تشکیل یا به عبارتی زمان تولد یک شرکت نسبی زمانی است که تمام سرمایه نقدی پرداخت و سهم الشرکه غیرنقدی قیمت گذاری (تقویم) و تسلیم شده باشد. البته در صورتی که یکی از شرکا بخواهد سرمایه غیرنقدی را به شرکت تزریق نماید می بایست از قبل با رضایت تمام شرکای دیگر، قیمت گذاری انجام شود.  برای مثال آقای الف قصد مشارکت در شرکت تضامنی احمدی و شرکا را دارد. آورده ایشان به شرکت یک عدد خودروی پراید می باشد؛ این خودرو می بایست توسط شرکای دیگر ایشان قیمت گذاری شده و پس از آن به عنوان اورده، جزو سرمایه شرکت در نظر گرفته شود.

تقسیم منافع

طبق ماده ۱۱۹ تقسیم منافع بین شرکا به نسبت سهم الشرکه ایشان در شرکت می باشد مگر اینکه بین شرکا (در شرکت نامه) در این خصوص ترتیب دیگری مقرر شده باشد.

مدیریت شرکت و حدود مسئولیت

طبق ماده ۱۲۰ شرکا می بایست حداقل یک نفر را به سمت مدیریت شرکت انتخاب کنند؛ دراین خصوص فرقی نمی کند که این شخص از میان خود شرکا انتخاب شود یا خارج از ایشان اما حدود مسئولیت مدیر شرکت در مقابل شرکاء همان مسئولیتی است که وکیل در مقابل موکل دارد. بدین شرح که مدیران شرکت باید رعایت مصلحت سایر شرکاء را بنمایند و در صورت تعدی و تفریط مسئول جبران خسارات وارده می باشند

انتقال سهم الشرکه

طبق ماده ۱۲۳ هیچ یک از شرکا بدون اخذ رضایت سایرین، حق انتقال سهم الشرکه خود را ندارد؛ چه به یکی دیگر از شرکا و چه به چه شخصی خارج از ایشان

پرداخت دیون شرکت

گفتیم که در شرکت نسبی مسئولیت شرکا به نسبت سرمایه است؛ همه آن ها به نسبت میزان سرمایه ای که  با خود آورده اند، مسئول پرداخت بدهی های شرکت می باشند. طبق ماده ۱۸۶ و ۱۸۷ برای پرداخت این بدهی ها دو راه پیش بینی شده است:

• پرداخت توسط خود شرکت به عنوان شخصیت حقوقی مستقل: تا زمانی که شرکت منحل نشده است، خود مسئول پرداخت بدهی هاست
• پرداخت توسط شرکا: پس از انحلال شرکت، طلبکاران می توانند به یکی از شرکا یا همه آنان به نسبت سرمایه ایشان مراجعه نموده و حق خود را وصول دارد

نوع فعالیت شرکا

طبق ماده ۱۳۴ شرکا نمی توانند بدون رضایت سایرین فعالیتی انجام دهند که متضمن رقابت با شرکت بوده یا به نوعی همان تجارت باشد و یا اینکه به عنوان شریک در یک شرکت تضامنی یا با مسئولیت محدود دیگر وارد شوند.

تبدیل شرکت به نوع دیگری از شرکت ها

طبق ماده ۱۳۵ شرکت نسبی با تصویب تمام شرکا می تواند به شرکت سهامی یا نوع دیگری از شرکت ها تبدیل شود.

انحلال شرکت

این موضوع در ماده ۱۳۶ پیش بینی شده و موارد انحلال یک شرکت تضامنی به قرار زیر می باشد:

موارد عمومی: هر شرکتی با توجه به دلایل زیر می تواند منحل گردد:

• وقتی که شرکت به هدف خود رسیده و موضوع مورد نظر خود را انجام و به اتمام رسانیده باشد
• زمانی که شرکت نتواند به هدف مقررشده برای خود دست یابد
• زمانی که شرکت برای مدت معینی تشکیل شده و آن مدت منقضی شده باشد
• وقتی که شرکت ورشکست شود
• زمانی که مجامع عمومی شرکت در این رابطه تصمیم گیری نمایند

موارد اختصاصی: مواردی که تنها مربوط به انحلال شرکت تضامنی باشد به قرار زیر است:

• در صورتی که تمام شرکا به انحلال رضایت داشته باشند
• در صورتی که یکی از شرکا به دلایلی انحلال را از دادگاه درخواست کرده و آن مرجع حکم به انحلال دهد. البته اگر این دلایل صرفا مربوط به همان شریک باشد، دادگاه به تقاضای شرکای دیگر حکم به اخراج آن شریک از شرکت را خواهد داد.
• در صورت فسخ توسط یکی از شرکا: دراین رابطه باید دانست که قانون گذار برای فسخ، شرایطی را پیش بینی نموده است:

الف) این حق قبلا در اساسنامه شرکت از شرکا سلب نشده باشد

ب) فسخ به خاطر ضربه زدن به شرکت درخواست نشده باشد و سوء نیتی در این خصوص وجود نداشته باشد

ج) این تقاضا شش ماه قبل تر به صورت کتبی به شرکای دیگر اعلام گردد.

ماده ۱۱۶ تا ماده ۱۴۰

ماده ۱۸۳ تا ماده ۱۸۹

و به همين علت نيازمندي به وكلاي متخصص كه در زمينه ي تجاري فعاليت داشته باشند بيشتر احساس ميشود، و شديداً  توصيه ميشود كه در امور تجاري به هيچ عنوان بدون وكيل تجاری وارد نشويد و از ابتدا كه در صدد انعقاد يك قرارداد هستيد از همراهي يك وكيل متخصص در حوزه ي  اسناد تجاری مانند چک صیادی از وکیل چک و سفته  از وکیل سفته و قراردادهاي تجاري و یا مطالبه وجه التزام  از وکیل مطالبه وجه التزام  بهره بگيريد.