قوانین آئین نامه اجرایی سازمان زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور مصوب ۱۳۸۰ رئیس قوه قضائیه با اصلاحات و الحاقات ۱۳۸۹ بخش دو ـ مقررات عمومی فصل چهارم ـ فعالیتهای آموزشی، فرهنگی و تربیتی
ماده ۱۳۱ تا ماده ۱۵۲
ماده ۱۳۱ ـ به منظور سواد آموزی و ارتقاء سطح معلومات و جلوگیری از اتلاف وقت زندانیان و همچنین تقویت اراده و پرورش فکر و استعدادهای نهفته آنان در کلیه زندانها از طریق وزارتخانه های مربوطه و مؤسسات آموزشی، علمی و فنی، حرفه‌ای و دولتی یا وابسته به دولت و یا سازمانهای خیریه و نهضت سواد آموزی، تحت نظر واحدهای مربوط در زندان، آموزش فنی، حرفه‌ای و مذهبی داده می‌شود.
ماده ۱۳۲ ـ زندانیان در مدت اقامت خود در زندان با توجه به مدت محکومیتشان و کیفیت و نوع برنامه های آموزش علمی، دینی و فنی، حرفه‌ای پیش بینی شده در زندانها به فراگیری سواد و ادامه تحصیلات علمی، دینی و حرفه‌ای اشتغال خواهند داشت.
تبصره ـ شرکت افراد بیسواد کمتر از شصت سال در کلاسهای سواد آموزی اجباری است، عدم شرکت در کلاسهای مزبور می‌تواند موجب محرومیت از امتیازات گردد.
ماده ۱۳۳ ـ تدریس در آموزشگاههای علمی و فنی، حرفه‌ای زندانها با همکاری وزارتخانه ها و سازمانها و مؤسسات آموزش علمی و فنی، حرفه‌ای وسیله مربیان علمی حرفه‌ای و طبق برنامه تنظیمی توسط واحدهای مربوطه در زندان انجام می‌گیرد.
ماده ۱۳۴ ـ آزمون سالیانه باید مطابق برنامه رسمی دستگاههای مربوط در داخل زندانها بعمل آید و به محصل هر کلاس گواهینامه رسمی بدون اشاره به زندانی بودن او با انجام تشریفات خاص که جنبه تشویق به تحصیل داشته باشد اعطاء می‌گردد.
ماده ۱۳۵ ـ به منظور کمک به بازسازی اجتماعی زندانیان و جذب کامل آنها در محیط اجتماعی، سازمان مکلف است وسائل تحصیل ابتدائی، راهنمائی، متوسطه و عالی و دوره های تخصصی، علمی و فنی، حرفه‌ای را برای علاقه مندان به ادامه تحصیل از طرق اجرای برنامه های عادی یا مکاتبه‌ای با رعایت مقررات مربوط از طریق وزارتخانه ها و مؤسسات ذیربط در داخل زندان فراهم نماید.
ماده ۱۳۶ ـ پرداخت هزینه های مربوطه به تحصیلات عالی از طریق برنامه های عادی یا مکاتبه‌ای با خود زندانی است. زندان مکلف است به هزینه زندانی کتب و وسائل لازم را تهیه و در اختیار او قرار دهد.
تبصره ـ در صورتی که زندانی به جهت عدم بضاعت قادر به پرداخت هزینه های مذکور در این ماده نباشد پرداخت هزینه ها از طریق انجمن حمایت از زندانیان صورت می‌گیرد.
ماده ۱۳۷ ـ امتحانات نهایی ابتدائی، راهنمایی، متوسطه و عالی با نظارت مستقیم وزارتخانه ها و مؤسسات مربوطه در داخل زندان انجام می‌شود.
ماده ۱۳۸ ـ زندانی با موافقت رئیس زندان به عنوان فعالیتهای فردی و ممتاز علاوه بر اجرای برنامه های تحصیلی می‌تواند مطالعات دانشگاهی، فنی، حرفه‌ای و تحقیقاتی خود را شخصاً در زندان انجام دهد و وسائل و لوازم مورد نیاز خود را با رعایت نظامات داخلی زندانها به هزینه شخصی خود و در صورت امکان به هزینه دولت از طریق مسئولین برنامه های آموزشی زندان تدارک نماید.
ماده ۱۳۹ ـ در هر زندان با جلب کمک و همکاری وزارتخانه ها و سازمانها و مؤسسات کتابخانه مجهزی با توجه به تعداد زندانیان تأسیس و کتب علمی، مذهبی، اخلاقی و فنی در حد نیاز برای مطالعه زندانیان تهیه می‌شود زندانیان می‌توانند در ساعات مقرر در کتابخانه به مطالعه پرداخته و با اجازه مسئولین کتابخانه به طور امانت از کتابخانه کتاب اخذ نموده، سپس با رعایت نظافت کامل و بدون عیب و نقص آنرا عیناً به کتابخانه مسترد نمایند.
ماده ۱۴۰ ـ هر زندانی که نسبت به حفظ نظافت و یا اعاده به موقع کتاب به کتابخانه مسامحه نماید با نظر مسئول کتابخانه و موافقت رئیس زندان از عهده غرامت مربوطه برخواهد آمد.
ماده ۱۴۱ ـ استفاده از مجلات و روزنامه های مجاز در داخل زندان بلامانع است.
ماده ۱۴۲ ـ با جلب کمک و همکاری نهادهای ذیربط در زندان وسائل آموزشی سمعی و بصری لازم جهت زندانیان تدارک و تأمین می‌گردد.
ماده ۱۴۳ ـ هنگام پذیرش زندانی دین رسمی او در برگه پرسشنامه درج و به منظور تقویت و تحکیم مبانی دینی زندانیان و اجرای آداب و مراسم دینی آنان با جلب کمک وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از طریق مسئولین مربوطه زندان (در زندان محل) وسیله و تسهیلات لازم جهت انجام فرائض دینی آنها فراهم می‌گردد.
ماده ۱۴۴ ـ هر زندانی که دارای یکی از ادیان رسمی کشور باشد می‌تواند در آسایشگاه عمومی یا انفرادی خود یک جلد کتاب آسمانی، کتاب دعا، سجاده و مهر نماز جهت اجرای فرائض دینی خود نگهداری نماید.
ماده ۱۴۵ ـ هر زندانی که دارای یکی از ادیان رسمی باشد در صورت لزوم می‌تواند تقاضا نماید تا پس از موافقت رئیس زندان نماینده مذهبی او در زندان حضور یافته در اجرای آداب و مسائل مذهبی او را هدایت و ارشاد نماید.
ماده ۱۴۶ ـ در هر زندان در صورت امکان وسائل و امکانات ورزشی و تربیت بدنی از قبیل تأمین کادر مربیان ورزشی و تدارک سالن سرپوشیده و زمین و وسائل لازم برای ورزشهای فردی و گروهی فراهم می‌گردد.
ماده ۱۴۷ ـ به منظور سلامت جسم و روح زندانیان، اجرای برنامه های ورزش صبحگاهی در زندانها برای زندانیانی که قادر به انجام ورزش می‌باشند، اجباری است و طبق برنامه‌ای که برای آنان تنظیم می‌شود باید حداقل روزانه نیم ساعت در هوای آزاد ورزش نمایند.
ماده ۱۴۸ ـ زندانی می‌تواند به پیشنهاد رئیس زندان و موافقت مدیرکل مربوطه و مقامات قضائی با اجرای تشریفات قانونی و انتظامی در مسابقات ورزشی و فعالیتهای فرهنگی و مذهبی خارج از زندان شرکت نماید.
تبصره ـ شرکت در مسابقات خارج از کشور از شمول این ماده مستثنی است.
ماده ۱۴۹ ـ به منظور پرورش افکار و استعدادهای هنری و ارتقاء سطح معلومات زندانیان به پیشنهاد معاونت امور فرهنگی و تربیتی موافقت رئیس زندان و با جلب کمک و همکاریهای وزارتخانه ها و مؤسسات و سازمانهای ذیربط، در زندانها برنامه های نمایش ماهانه ترتیب داده می‌شود.
زندانیان در نمایشهای ماهانه‌ای شرکت خواهند کرد که رئیس زندان از طرز کار و رفتار آنان رضایت داشته و صلاحیت اخلاقی آنها را شورای طبقه بندی تأیید نماید. همچنین به منظور پرورش روح و جسم زندانیان با پیشنهاد رئیس زندان و موافقت مدیرکل و تصویب شورای طبقه بندی و موافقت مقامات قضائی مربوطه، زندانیانی که دارای حسن رفتار بوده و مقررات زندان را کاملاً اجرا می‌نمایند، حداقل ماهی یکبار به نماز جمعه یا تفریحگاههای عمومی شهر که از سوی زندان به این کار اختصاص داده شده اعزام خواهند شد. بدیهی است حفاظت از زندانیان در چنین مواردی با رعایت مفاد این آئین نامه به عهده مأمورین انتظامی زندان خواهد بود و در صورت لزوم از سایر نیروهای انتظامی محل استفاده خواهد شد.
ماده ۱۵۰ ـ نمایش فیلمهای آموزنده و اخلاقی تحت نظر معاونت فرهنگی و تربیتی در زندان با جلب کمک و همکاری ادارات و سازمانهای مربوطه با رعایت ماده قبل بلامانع است.
ماده ۱۵۱ ـ زندانیان می‌توانند در ساعات فراغت خود با رعایت نظم و ترتیب طبق برنامه تنظیمی از برنامه های رادیو، تلویزیون استفاده نمایند.
ماده ۱۵۲ ـ متهمین واجد صلاحیت می‌توانند با صلاحدید مسئولین زندان از برنامه آموزشی، حرفه‌ای، تفریحی و ورزشی استفاده نمایند مگر اینکه به لحاظ عدم شایستگی اخلاقی و نوع و اهمیت جرم ارتکابی و یا دستور قضائی، اجتماع آنان با سایر متهمان و محکومان به مصلحت نباشد.