وقوع برخی جرایم علاوه بر اینکه نظم عمومی را مختل می نماید ممکن است که به اشخاص نیز خساراتی را وارد کند و به نوعی سبب ورود ضرر و زیان به آنها گردد در این شرایط شخص خسارت دیده می تواند به عنوان شاکی خصوصی شکایت خودرا در مراجع قضایی مطرح کند و به دلیل ضرر و زیانی که به طور مستقیم از جرم به او وارد شده است، مطالبه جبران خسارت نماید. در این بخش در مورد چگونگی جبران خسارات ناشی از جرم خواهید خواند و ویژگی های بهترین وکیل کیفری به شما ارائه خواهد شد.
به طور معمول زمانی که خسارتی به شما وارد میشود و مسئول خسارت، آن را جبران نمی‌کند، روانه دادگاه می‌شوید و با تقدیم دادخواست خسارت خود را مطالبه می‌نمایید، و باید توجه داشت که به جرایم در دادسرا و دادگاه‌های کیفری رسیدگی میشود، در حالی که پرداخت خسارت جنبه کیفری ندارد بلکه جنبه حقوقی دارد . که در بخش اضطرار در حقوق کیفری خواهید دید. حال با مفهوم مطالبه خسارت یا ضرر و زیان ناشی از جرم و نحوه ی مطالبه آن آشنا خواهیم شد:
به این معنا است که جرمی به وقوع پیوسته و مجنی‌علیه (کسی که جرم علیه او واقع شده) متحمل خسارتی شده است.
خسارات ناشی از جرم به سه دسته تقسیم میشوند:
-زیان‌های مادی (خسارت به جان و مال)
-زیان های معنوی (ضرر به حیثیت و آبرو)
-منافع ممکن الحصول (زمانی که مجنی‌علیه میتواند از طریق مشروع درآمدی به دست آورد؛ اما ارتکاب جرم از سوی مجرم باعث میشود تا او درآمد یا نفع مزبور را از دست بدهد و از این طریق، متحمل خسارتی شود.) فرض کنید آقای (الف) دارای باغی با درختان میوه است. این باغ در سالیان گذشته همواره محصول خوبی به بار داده است. اکنون همسایه وی ، خانم (ج) به طور ناگهانی آبی را که به باغ (الف) می‌آمد، قطع کرده و به این ترتیب محصولات درختان آقای (الف) را به طور کامل از بین برده است. در این حالت است که می‌گوییم با وجود امکان تحصیل منفعت یا همان کسب محصول برای آقای (الف)، منفعت مزبور با عمل خانم همسایه از دست رفته و این منافع که امکان تحصیل آنها وجود داشته و به دلیل عمل دیگری از بین رفته است، منافع ممکن‌الحصول گفته میشود.
در صورتی که بخواهید این نوع از خسارات وارده ناشی از جرم را مطالبه نمایید باید در نظر داشته باشید که تقدیم دادخواست اولین قدم برای این امر است، مطالبه‌ی این خسارات باید با رعایت مقرّرات آیین دادرسی مدنی صورت بگیرد، یعنی مطالبه‌کننده ملزم است تقاضای خود را از طریق تقدیم دادخواست مطرح کند و صرف مطالبه‌ی خسارات ناشی از جرم در قالب درخواست کافی نیست. هم‌چنین دادخواست مذکور باید در مهلت قانونی یعنی تا قبل از اعلام ختم دادرسی تقدیم شود تا در دادگاه کیفری قابل رسیدگی باشد. پس از ثبت دادخواست و بررسی پرونده و انجام تحقیقات در دادسرا و صدور کیفرخواست، پرونده به دادگاه کیفری صالح ارجاع و مورد رسیدگی و صدور رای قرار خواهد گرفت. دادگاه علاوه بر اینکه وظیفه دارد به جرم واقع شده و اتهام مطروحه رسیدگی نماید باید در صورت درخواست مجنی علیه مبنی بر خساراتی که به طور مستقیم از ارتکاب جرم متحمل شده است نیز رسیدگی نماید .
سوالی که در این مبحث مطرح می گردد این است که اگر زیان دیده به دلایلی نتواند در حین رسیدگی به جرم ضرر و زیان ناشی از جرم را مطالبه کند و حکم دادگاه کیفری هم صادر شود، تکلیف خسارت وارده چیست و چگونه میتوان آن را مطالبه کرد؟
زیان دیده میتواند با توجه به مبلغ خسارت وارده تا ۲۰ میلیون تومان به شورای حل اختلاف و بیش از ۲۰ میلیون تومان به دادگاه حقوقی محل اقامت خوانده مراجعه نماید و دادخواست مطالبه ضرر و زیان را تقدیم کند و دیگر نمیتواند به همان دادگاهی که به جرم رسیدگی کرده است مراجعه نماید. با مشاوره با بهترین وکیل حقوقی در تهران میتوانید بهتر در دادگاه حقوقی حضور داشته باشید.
باید توجه داشت مطابق ماده ۱۶ قانون آیین دادرسی کیفری: “هرگاه دعواي ضرر و زيان ابتداء در دادگاه حقوقي اقامه شود، دعواي مذكور قابل طرح در دادگاه كيفري نيست، مگر آنكه مدعي خصوصي پس از اقامه دعوي در دادگاه حقوقي، متوجه شود كه موضوع واجد جنبه كيفري نيز بوده است كه در اين صورت مي‌تواند با استرداد دعوي، به دادگاه كيفري مراجعه كند. اما چنانچه دعواي ضرر و زيان ابتداء در دادگاه كيفري مطرح و صدور حكم كيفري به جهتي از جهات قانوني با تأخير مواجه شود، مدعي خصوصي مي‌تواند با استرداد دعوي، براي مطالبه ضرر و زيان به دادگاه حقوقي مراجعه كند. چنانچه مدعي خصوصي قبلاً هزينه دادرسي را پرداخته باشد نيازي به پرداخت مجدد آن نيست.”
نکته : خسارات ناشی از جرم با اموال ناشی از جرم تفاوت دارند، چرا که برای مطالبه خسارت ناشی از جرم زیان دیده باید آن را از دادگاه تقاضا کند ولی اموال ناشی از جرم در جرایم خاص مانند کلاهبرداری و سرقت احتیاج به تقدیم دادخواست ندارد و به مالک آن برگردانده میشود. تصور کنید فردی مبلغ پنجاه میلیون تومان از شما کلاهبرداری کرده است (مال ناشی از جرم، ۵۰ میلیون تومان کلاهبرداری شده است)؛ دادگاه رسیدگی کننده به جرم او (کلاهبرداری) موظف است تا بدون نیاز به ارائه دادخواست مجنی‌علیه مبنی بر جبران خسارت در ضمن رای خود حکم به رد مبلغ فوق را نیز صادر کند که در بخش جرم کلاهبرداری میتوانید مطالعه نمایید.