پیشتر گفتیم که شرکت سهامی شرکتی است که سرمایه آن به سهام تقسیم شده و مسئولیت صاحبان سهام در آن به اندازه مبلغ اسمی سهام ایشان است.
اما سهم چیست؟
طبق ماده ۲۴ لایحه قانون تجارت سهم، بخشی از سرمایه شرکت سهامی است که مشخص کننده سه مورد می باشد:
انواع سهام
سهام با نام: سهام با نام به سهامی اطلاق می شود که مشخصات کامل و نام صاحب سهم در آن قید شده باشد. مطابق ماده ۴۰ قانون تجارت انتقال سهام بانام باید در دفتر ثبت شرکت به ثبت برسد و انتقال دهنده یا وکیل یا نماینده قانونی او باید انتقال را در دفتر مزبور امضاء کند. در مواردی که تمامی مبلغ اسمی سهم پرداخت نشده است نشانی کامل انتقال گیرنده نیز در دفتر ثبت سهام شرکت قید و به امضای انتقال گیرنده یا وکیل یا نماینده قانونی او رسیده و از نظر اجرای تعهدات ناشی از نقل و انتقال سهم معتبر خواهد بود. به طور کلی برای انتقال، امضای انتقال دهنده کافی است مگر اینکه تمام مبلغ اسمی سهام، پرداخت نشده باشد
سهام بی نام: در این نوع سهام نام صاحب سهم ذکر نمی شود و دارنده مالک آن تلقی می گردد.طبق ماده ۳۹ سهام بی نام به صورت سند در وجه حامل تنظیم و مالک ، دارنده آن شناخته می شود مگر خلاف آن ثابت گردد. نقل و انتقال این گونه سهام به قبض و اقباض به عمل می آید.
سهام ممتاز: سهام ممتاز به سهامی اطلاق می شود که در مقایسه با سایر سهامها از امتیاز و اولویت برخوردارند که باید در اساسنامه شرکت منعکس و به تصویب مجمع عمومی فوق العاده صاحبان سهام رسیده باشد.
بر اساس ماده ۴۲ هر شرکت سهامی می تواند به موجب اساسنامه و همچنین تا موقعی که شرکت منحل نشده است طبق تصویب مجمع عمومی فوق العاده صاحبان سهام ، سهام ممتاز ترتیب دهد . امتیازات این گونه سهام و نحوه استفاده از آن باید به طور وضوح تعیین گردد.هر گونه تغییر در امتیازات وابسته به سهام ممتاز باید به تصویب مجمع عمومی فوق العاده شرکت با جلب موافقت دارندگان نصف به علاوه یک این گونه سهام انجام گیرد .
سهام موسس: مزیتی است برای موسسین شرکت و به خاطر زحمتی که در زمان تشکیل شرکت متحمل شده اند، برای ایشان پیش بینی شده است
در شرکت های سهامی اصل بر این است که هر کسی که سهم بیشتری دارد در تصمیم گیری ها حق رای بیشتری داشته باشد و در مقابل، تعهدات و منافع بیشتری را نیز متحمل گردد.
ورقه سهام
تعداد سهامی که هر صاحب سهم در شرکت دارد بر روی برگه به نام “ورقه سهم” درج می گردد و این برگه، سندی است قابل معامله
طبق ماده۲۶ مندرجات یک ورقه سهم موارد زیر می باشد:
گواهینامه موقت سهام
قبل از صدور ورقه سهم، شرکت می بایست به صاحبان سهام خود گواهینامه موقت سهم بدهد که در حکم سهم می باشد ولی بعد از گذشت یک سال از پرداخت مبلغ اسمی باید این گواهینامه از صاحبان گرفته و ابطال گردد و ورقه سهام به ایشان عرضه شود. در خصوص صدور گواهینامه موقت محدودیت های زمانی وجود دارد که در ذیل به شرح آن ها می پردازیم:
انتقال سهام
اصل بر این است که کسی که خرید سهمی را تعهد نموده است، خودش مسئول پرداخت تمام مبلغ اسمی آن باشد. در صورتی که بخشی از این سهم پرداخت نشده باقی بماند و خریدار آن را به دیگری منتقل کند، شخص دوم مسئول پرداخت بقیه مبلغ باقیمانده است البته در صورتی که این انتقال صحیح و معتبر باشد!
مراحل دریافت مبلغ اسمی از صاحبان سهم از سوی شرکت
طبق ماده ۳۵ در هر موقع که شرکت بخواهد تمام یا قسمتی از مبلغ پرداخت نشده سهام را مطالبه کند باید مراتب را از طریق نشر آگهی در روزنامه کثیرالانتشاری که آگهی‌های مربوط به شرکت در آن منتشر می‌شود به صاحبان فعلی سهام اطلاع دهد و مهلت معقول و متناسبی برای پرداخت مبلغ‌مورد مطالبه مقرر دارد. پس از انقضاء چنین مهلتی هر مبلغ که تأدیه نشده باشد نسبت به آن خسارت دیر کرد از قرار نرخ رسمی بهره به علاوه چهار‌درصد در سال به مبلغ تأدیه نشده علاوه خواهد شد و پس از اخطار از طرف شرکت به صاحب سهم و گذشتن یک ماه اگر مبلغ مورد مطالبه و خسارت‌تأخیر آن تماماً پرداخت نشود شرکت این گونه سهام را در صورتی که در بورس اوراق بهادار پذیرفته شده باشد از طریق بورس وگرنه از طریق مزایده به‌فروش خواهد رسانید. از حاصل فروش سهم بدواً کلیه هزینه‌های مترتبه برداشت گردیده و در صورتی که خالص حاصل فروش از بدهی صاحب سهم(بابت اصل و هزینه‌ها و خسارت دیر کرد) بیشتر باشد مازاد به وی پرداخت می‌شود.
نمودار زیر این فرایند را بهتر نشان خواهد داد:
مطالبه مبلغ اسمی سهام
مرحله اول: نشر آگهی ⇐ سپری شدن مدت متعارف⇐عدم پرداخت⇐خسارت دیرکرد+ جریمه ۴% به مبلغ تادیه نشده
مرحله دوم: اخطار⇐مطالبه مبلغ پرداخت نشده+ خسارت⇐سپری شدن یک ماه⇐عدم پرداخت مجدد⇐ فروش در بورس در صورت پذیرش یا مزایده
ضمانت اجرای عدم پرداخت مابقی مبلغ اسمی در مهلت مقرر
طبق ماده ۳۷ در صورت عم پرداخت به موقع سهم توسط هر یک از سهام داران، حق حضور و رای ایشان در مجامع عمومی به حالت تعلیق درخواهد آمد، علاوه بر این حق دریافت سود قایل تقسیم و ارجحیت در خرید سهام را نیز از دست خواهند داد اما در صورت پرداخت پرداخت بدهی معوقه و خسارات شرکت، مجددا حقوق پیش گفته به ایشان باز می گردد.
