تابعیت چیست

واژه تابعیت از موضوعات مهم حقوق بین الملل خصوصی بوده و یکی از سرفصل های اصلی در نظام سیاسی می باشد که به طور معمول روزی چند بار در خبرهای مختلفی  به انحاء گوناگون شنیده می شود.  مسلما هر شخصی حق داشتن یک تابعیت را دارد و هیچکس را نمی‌توان خودسرانه از تابعیت یا از حق تغییر تابعیتش محروم کرد. در این مقاله به بحث درخصوص تابعیت و انواع آن و مسائل مهم در این زمینه می پردازیم.

تابعیت چیست

واژه تابعیت (citizenship) و مشتقات آن همچون تبعه و اتباع که از موضوعات مهم حقوق بین الملل خصوصی است.
تابعیت، یک مفهوم اعتباری است که وابستگی یک شخص حقیقی یا حقوقی را به یک نظام سیاسی موسوم به دولت تایید می‌کند . تابعیت یک نوع وابستگی سیاسی را برای فرد درقبال جامعه ایجاد مینماید و ممکن است افرادی در جهان پیدا شوند که به دلایل مختلف از جمله جنگ ها تابعیت خود را از دست داده و تابعیت هیچ کشوری را نداشته باشند که به آنها بی تابعیت یا «آپاترید» می گویند . گفتنی است اشخاصی که فاقد تابعیت میباشند از حقوق اجتماعی وسیاسی محروم هستند.

تابعیت یک رابطه حقوقی است زیرا از آثار حقوقی مثل حقوق و امتیازات در نظر گرفته شده در قوانین و مقررات آن کشور برخوردار خواهد بود، یک رابطه سیاسی است چرا که ناشی از قدرت و حاکمیت دولتی است که فردی را از خودش می داند و در آخر یک رابطه معنوی است چراکه مربوط به مکان خاصی نبوده که شخص در آنجا زندگی می کند. مانند اینکه شما به عنوان یک فرد ایرانی به هرجایی از این کره خاکی سفر کنید بازهم ایرانی محسوب می شوید.

انواع تابعیت

سیستم خاکی : سیستم است که معمولاً کشورهای مهاجرپذیر آن را اعمال می کنند هر کودکی که در سرزمین آن کشور متولد شود صرفنظر از این که والدینش تابعیت کدام کشور را داشته باشند، به تابعیت کشور محل تولد درمی آید.

سیستم خون: که معمولاً از سوی کشورهای مهاجرفرست برای ایجاد تابعیت مورد استفاده قرار می گیرد کودکی که از پدر و مادر یا تنها پدر دارای تابعیت آن کشور در هر نقطه ای از جهان متولد شود به تابعیت کشور والدینش درمی آید.

تابعیت در ایران

تابعیت در ایران را به سه وسیله ممکن است به دست آید:

• به وسیله اجرای سیستم خون و خاک
• بوسیله ازدواج
• به وسیله پذیرش به تابعیت ایران

مطابق ماده ۹۷۶ از قانون مدنی اشخاص زیر تبعه ایران محسوب می شوند:

• کلیه ساکنین ایران به جز اشخاصی که تبعیت خارجی آنها مسلم باشد تبعیت خارجی کسانی مسلم است که مدارک تابعیت آنها مورد‌ اعتراض دولت ایران نباشد
• کسانی که پدر آن ها ایرانی است اعم از اینکه در ایران یا در خارجه متولد شده باشند (پذیرش سیستم خون)
•  کسانی که در ایران متولد شده و پدر و مادر آنان غیر معلوم باشد. (پذیرش سیستم خاک)
•  کسانی که در ایران از پدر و مادر خارجی که یکی از آنها در ایران متولد شده بوجود آمده‌اند.
•  کسانی که در ایران از پدری که تبعه خارجه است بوجود آمده و بلافاصله پس از رسیدن به سن هیجده سال تمام لااقل ۱ سال دیگر در ایران‌ اقامت کرده باشند و الا قبول شدن آنها به تابعیت ایران بر طبق مقرراتی خواهد بود که مطابق قانون برای تحصیل تابعیت ایران مقرر است.وضع زنان خارجی که شوهر ایرانی اختیار می کنند:
  مطابق بند ۶ از ماده ۹۷۶ قانون مدنی هر زن تبعه خارجه که شوهر ایرانی اختیار کند ایرانی محسوب می شود تابعیتی را که زن خارجی بدینوسیله اکتساب می کند قطعی است یعنی اینکه اگر شوهر در زمان زناشویی از تابعیت ایران خارج گردد زن مزبور در تابعیت ایرانی خود باقی خواهد ماند و نیز با پایان یافتن ازدواج در اثر فوت شوهر یا طلاق خود به خود از بین نمی رود.

وضع زنان ایرانی که با مرد خارجی ازدواج می نمایند:

مطابق ماده ۹۸۷ قانون مدنی هر زن ایرانی که تابعه خارجه مزاوجت می نماید به تابعیت ایرانی خود باقی خواهد ماند مگر اینکه مطابق قانون مملکت زوج تابعیت شوهر بواسطه وقوع عقد ازدواج به زوجه تحمیل شود ولی در هر صورت بعد از وفات شوهر و یا جدایی به صرف تقدیم درخواست به وزارت امور خارجه به انضمام ورقه تصدیق فوت شوهر ویا سند جدایی تابعیت اصلی زن به او تعلق خواهد گرفت.

شرایط پذیرش و یا تحصیل تابعیت ایرانی :

کلیه اتباع خارجی طبق ماده ۹۷۹ قانون مدنی می‌توانند در صورتی که دارای شرایط ذیل باشند تقاضای تحصیل تابعیت ایران را بنمایند.

1. به سن ۱۸ سال تمام رسیده باشند.
2. پنجسال اعم از متوالی یا متفاوت بصورت قانونی در ایران ساکن بوده باشند.
3. فراری از خدمت نظامی در کشور متبوع خود نباشد.
4. در هیچ مملکتی به جنحه مهم یا جنایت غیرسیاسی محکوم نشده باشد.

قابل ذکر است که کسانیکه به امور عام‌المنفعه ایران خدمت یا مساعدت شایانی کرده باشند و همچنین اشخاصی که دارای زن ایرانی و از او اولاد دارند و یا دارای مقامات عالی علمی هستند، در صورتیکه دولت ورود آنها را به تابعیت ایران صلاح بداند، بدون رعایت شرط اقامت ممکن است با تصویب هیئت وزیران به تبعیت ایران قبول شوند.

مراحل اخذ تابعیت چیست و در دولت جمهوری اسلامی ایران چگونه است:

افرادی که متقاضی تحصیل تابعیت دولت جمهوری اسلامی ایران باشند می‌توانند در صورت شرایط مندرج در ماده هفتاد و ۹۷۹ قانون مدنی، درخواست تابعیت خود را به اداره تابعیت وزارت امور خارجه در مرکز و یا دفاتر امور اتباع و مهاجرین خارجی استانداریهای سراسر کشور تسلیم نمایند.

امتیازات و محدودیت‌های اشخاصی که تحصیل تابعیت ایران را نموده‌اند:

اشخاصی که تحصیل تابعیت ایرانی نموده یا بنمایند از کلیة حقوقی که برای ایرانیان مقرر است بهره‌مند می‌شوند لیکن نمی‌توانند به مقامات ذیل نائل گردند:

1. ریاست جمهوری و معاونین او
2. عضویت در شورای نگهبان و ریاست قوه قضائیه
3. وزارت و کفالت وزارت و استانداری و فرمانداری
4. عضویت در مجلس شورای اسلامی
5. عضویت در شوراهای استان و شهرستان و شهر
6. استخدام در وزارت امور خارجه و نیز احراز هرگونه پست و یا ماموریت سیاسی
7. قضاوت
8. عالی‌ترین ردة فرماندهی در ارتش و سپاه و نیروی انتظامی
9. تصدی پست‌های مهم اطلاعاتی و امنیتی

سلب تابعیت از یک شخص ایرانی

مطابق اصل چهل و یکم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تابعیت کشور ایران حق مسلم هر فرد ایرانی و دولت نمی‌تواند از هیچ ایرانی سلب تابعیت کند، مگر به درخواست خود او یا در صورتی که به تابعیت کشور دیگری درآید.

ماده ۹۷۶ تا ماده ۹۹۱

 وکیل حقوقی  در موسسه حقوقی رای مثبت با سال ها تجربه فعالیت موفق حقوقی در قراردادها و دعاوی تجاری ایران و سایر کشورها، وبا همکاری وکلای توانمند خود وکیل پایه یک دادگستری و  وکیل قرارداد و وکیل بین المللی معتقد است اعتماد و اطمینان موکلین بهترین سرمایه و تبلیغ برای ما بوده و با استفاده از تجارب و علم به روز، سعی در کسب اطمینان بیشتر از جانب موکلین حوزه ی تخصصی دعاوی تجاری بوده است.