انواع محجورین در قانون مدنی و حدود حجر آنان بخش اول: صغار یا کودکان

حجر در لغت به معنای منع است و در اصطلاح حقوقی عبارتست از منع اشخاص از تصرف در اموال و حقوق مالی خود و انجام هرگونه عمل حقوقی . محجورین نیز کسانی هستند که به دلیل کم بودن سن، نقص یا اختلال قوای دماغی نمی توانند آزادانه در امور خود مداخله نمایند و به همین دلیل نیازمند حمایت خاص از سوی قانون گذار هستند. ماده ۱۲۰۷ از قانون مدنی محجورین را به  دسته تقسیم می کند: صغار یا کودکان، افراد غیر رشید و مجانین که در این مقاله به بررسی صغیر و محدوده حجر ایشان خواهیم پرداخت

صغیر به کسی گفته می شود که نابالغ باشد؛ به عبارت دیگر واژه ای است در برابر کبیر که به فرد بالغ اطلاق می گردد و در اصطلاح حقوقی به کسی گفته می شود که به سن بلوغ نرسیده و کبیر نشده است. قبل از اصلاح قانون مدنی در سال ۱۳۶۱، صغیر طبق ماده ۱۲۰۹ به کسی گفته می شد که به سن ۱۸ سال نرسیده باشد و امروز با حذف این ماده باید گفت هرکس به سن بلوغ نرسیده باشد، صغیر به حساب می آید. سن بلوغ در دختران نه سال تمام قمری و در پسران ۱۵ سال تمام قمری می باشد

اقسام صغیر

صغیر در قانون مدنی به دو دسته تقسیم می گردد:

• صغیر غیرممیز: شخصی است که نابالغ بوده و قوه درک و تمیز خوب از بد، سود از زیان نداشته و فاقد اراده است
• صغیر ممیز: صغیری است که دارای قوه درک و تمیز نسبی می باشد و با اینکه به سن بلوغ نرسیده می تواند اراده داشته و سود را از زیان تشخیص دهد

در خصوص سن تمیز در قانون ایران به سن خاصی اشاره نشده است اما در فقه عامه این سن را هفت سالگی عنوان نموده اند و استناد ایشان حدیثی از پیامبر اسلام (ص) است که فرموده اند فرزندانتان را از ۷ سالگی عادت به نماز دهید. در نتیجه در صورت بروز اختلاف در خصوص ممیز بودن یا نبودن طفل، تشخیص با دادرس دادگاه خواهد بود

اعمال حقوقی صغیر

تمام اعمال حقوقی صغیر غیرممیز به دلیل نداشتن قوه تمیز و درک و اراده باطل و بلااثر بوده و بر آن هیچ اثری بار نمی شود. اما در خصوص اعمال صغیر ممیز می بایست قائل به تفکیک شد؛ چرا که مبنای حجر ایشان فقدان اراده نیست بلکه حمایت از خود اوست و این حمایت باطل بودن تمام اعمال او را اقتضا نمی کند. ماده ۱۲۱۲ قانون مدنی در بخش دوم اشعار می دارد:…صغیر ممیز می تواند تملک بلاعوض کند، مثل قبول هبه بلاعوض و حیازت مباحات

اعمال حقوقی صغیر ممیز را می توان به سه دسته زیر تقسیم نمود:

• اعمال صرفا نافع: یعنی عملی که هیچ زیانی برای کودک ندارد. این اعمال صحیح هستند و نیازی به اجازه رضایت ولی یا سرپرست ایشان ندارد مانند قبول هبه بلاعوض که در این خصوص می توانید به مقاله هبه مراجعه نمایید.
• اعمال صرفا مضر: یعنی اعمالی که ذاتا زیان بار هستند و برای کودک نفعی را به دنبال ندارند مانند هبه اموال، این اعمال باطل و بلااثر هستند حتی اگر با اذن و رضایت ولی صورت بگیرد.
• اعمالی که احتمال ضرر و منفعت در آن وجود دارد مانند اجاره یا خرید و فروش (بیع) در این خصوص باید گفت که صحت این اعمال به اجازه ولی بستگی دارد، در صورت اجازه نافذ و در صورت عدم جواز عمل مورد نظر باطل خواهدبود

ماده ۱۲۰۷ تا ماده ۱۲۱۷

طرح سوال

الف) آیا صغیر ممیز می تواند بدون اذن ولی با دیگری قرار داد کار منعقد کند؟

پاسخ به این سوال به دلایل زیر منفی است:

• صغیر از تصرف مالی در امور خود ممنوع است و کسب و کار هم یک نوع مال است و تصرف مالی به حساب می آید
• کار کردن یک عمل صرفا نافع نیست تا بتوان گفتکودک بدون اجازه بتواند این کار را انجام دهد
• به موجب ماد ه ۸۵ قانون امور حسبی ولی یا قیم می‌تواند در صورتی که مقتضی بداند به محجور اجازه اشتغال به کار یا پیشه‌ای بدهد و در این صورت اجازه نامبرده شامل ‌لوازم آن کار یا پیشه هم خواهد بود. آنچه از این ماده فهمیده می شود این است که صغیر فقط می تواند با اذن ولی قرارداد کار منعقد کندو در غیر این صورت عمل او غیرنافذ خواهد بود.

ماده ۷۴ تا ماده ۹۵

ب) آیا صغیر ممیز می تواند بدون اذن ولی ازدواج کند؟

شکی نیست که صغیر ممیز نمی تواند بدون اذن ولی ازدواج کند. از دیگر سو قانون به ولی قهری که همان پدر و جدپدری هستند اختیار داده است که با رعایت مصلحت برای او عقد نکاح جاری کند. در خصوص اینکه صغیر ممیز خود بتواند صیغه عقد را جاری کند، میان حقوق دانان اختلاف نظر وجود دارد اما نظر اکثریت این است که صغیر ممیز می تواند خودصیغه را جاری نماید اما ولی یا خود شخص صغیر پس از رسیدن یه رشد و بلوغ می تواند آن را تنفیذ یا رد نماید

مسئولیت مدنی صغیر

مطابق ماده ۷ از قانون مسئولیت مدنی کسی که نگاهداری یا مواظبت مجنون یا صغیر قانوناً یا بر حسب قرارداد به عهده او میباشد در صورت تقصیر در نگاهداری با مواظبت ‌مسئول جبران زیان وارده از ناحیه مجنون و یا صغیر میباشد و در صورتی که استطاعت جبران تمام یا قسمتی از زیان وارده را نداشته باشد از مال‌ مجنون یا صغیر زیان جبران خواهد شد و در هر صورت جبران زیان باید به نحوی صورت گیرد که موجب عسرت و تنگدستی جبران‌ کننده نباشد.

ماده ۱ تا ماده ۱۶

موسسه حقوقی رای مثبت با حضور وکلای مجرب  وکیل پایه یک دادگستری و بهترین وکیل حقوقی و وکیل خانواده   را که تخصص همان موضوع را دارد و پرونده های مشابه زیادی را کار کرده و به قولی چم وخم را خوب می داند برای دعوای شما انتخاب و بر می گزیند