آزادی مشروط

آزادی مشروط فرصتی است که قبل از پایان دوره محکومیت به محکومان به حبس های تعزیری داده می شود تا چنانچه در طول مدتی که دادگاه تعیین می کند از خود حسن اخلاق و رفتار نشان دهند و دستورهای دادگاه را اجرا کنند، از آزادی مطلق برخوردار شوند. قانون گذار به این نظام در مواد ۵۸ تا ۶۳ قانون مجازات اسلامی ذیل فصل مستقلی (فصل هشتم) پرداخته است.

طبق ماده ۵۸ از قانون مجازات اسلامی، این نظام، تنها برای حبس های تعزیری در نظر گرفته شده است لذا شامل موارد زیر نمی شود:

• حبس محکومانی که به دلیل رعایت نکردن مفاد حکم مجازات تکمیلی، مجازاتشان به حبس تبدیل شده است
• حبس بدل از جزای نقدی (در پاره ای موارد محکوم به دلیل آن که پولی برای پرداخت ندارد، حبس می گردد)
• حبس حدی (مانند حبس سارق در مرتبه سوم)
• مجازات حبس محارب که به تبعید محکوم شده است
• محکومان به حبس ابد
• طبق ماده ۴۵ از قانون مبارزه با مواد مخدر در خصوص جرایم مرتبط با مواد مخدر در صورتی که مجازات جرم حبس بیش از ۵ سال باشد و قاضی، حکم به حداقل مجازات قانونی داده باشد

ماده ۱ تا ماده ۴۶

مطابق این ماده دادگاه صادر کننده حکم قطعی می تواند در مورد محکومان به حبس بیش از ده سال پس از تحمل نصف و در سایر موارد پس از تحمل یک سوم مدت مجازات به پیشنهاد دادستان یا قاضی اجرای احکام، حکم به آزادی مشروط را صادرکند برای مثال شخصی که به تحمل ۲۰ سال حبس محکوم شده است پس از سپری کردن ده سال از عمر خود در زندان می تواند از این نظام برخوردار گردد یا محکوم به ۶ سال حبس پس از ۲ سال می تواند از دادستان یا قاضی اجرای احکام این درخواست را داشته باشد. البته باید دانست که در صورتی که با اعطای این نظام از سوی قاضی مخالفت شود امکان اعتراض به آن از سوی محکوم  وجود نخواهد داشت ام قاضی اجرای احکام می تواند ر دو ماه یکبار مجددا این امر را از قاضی صادرکننده حکم درخواست دارد.

شرایط اعطای آزادی مشروط

همان طور که در بالا اشاره شد اولین گام برای اینکه بتوان درخواست آزادی مشروط نمود این است که حبس از نوع تعزیری باشد به علاوه:

• محکوم در مدت اجرای مجازات از خود حسن اخلاق و رفتار نشان داده باشد
• حالات و رفتار ایشان نشان دهد که پس از آزادی، دیگر مرتکب جرمی نمی شود.

دو حالت فوق باید از سوی رئیس زندان به قاضی اجرای احکام گزارش شده و ایشان تایید نماید و پس از آن پیشنهاد اعطای آزادی را به قاضی صادر کننده اعلام دارد.

• به تشخیص دادگاه، محکوم تا آنجا که استطاعت دارد ضرر و زیان مورد حکم یا مورد موافقت مدعی خصوصی را پرداخته یا قراری برای پرداخت آن ترتیب داده باشد
• محکوم پیش از آن از آزادی مشروط استفاده نکرده باشد. به عبارت دیگر تنها برای یکبار می توان از این نوع آزادی استفاده کرد

مدت آزادی مشروط

طبق ماده ۵۹ اصل بر این است که مدت آزادی مشروط شامل بقیه مدت مجازات می شود اما دادگاه می تواند میزان آن را تغییر دهد. اما دست قاضی در تغییر این مدت باز نبوده و نمی تواند به کمتر از یک سال و بیشتر از ۵ سال آزادی حکم دهد

ضمانت اجرای عدم انجام دستورات دادگاه یا ارتکاب جرم در زمان آزادی مشروط

• عدم انجام دستورات دادگاه: در صورتی که محکوم بدون عذر موجه دستورات دادگاه را در طول مدت آزادی مشروط انجام ندهد دو حالت زیر قابل تصور است:

تخلف برای اول

۱ تا ۲ سال به مدت آزادی مشروط ایشان اضافه شده و دیرتر آزاد می گردد

تخلف برای بیش از یک بار

حکم آزادی مشروط لغو شده و باقی مانده مجازات اجرا خواهد شد.

• ارتکاب جرم در زمان آزادی مشروط: در صورت ارتکاب جرایم عمدی که مجازات حدی مانند شلاق، قصاص، پرداخت دیه و حبس تا شش ماه را در پی داشته باشد، حکم به آزادی مشروط لغو شده و باقی مانده محکومیت نیز علاوه بر مجازات جرم جدید اجرا خواهد شد.

مرجع درخواست آزادی مشروط

همان طور که پیشتر نیز اشاره شد دادگاه صادر کننده حکم قطعی مرجع درخواست این نوع آزادی می باشد که محبوس ابتدا می بایست درخواست خود را به رئیس زندان اعلام نموده و ایشان طی گزارشی قاضی اجرای احکام را از این امر مطلع نموده و در نهایت به قاضی صادرکننده حکم اعلام خواهد شد.

ماده ۵۸ تا ماده ۶۳