در سال‌های اخیر و با شدت گرفتن نرخ تورم، پدیده مهریه‌های غیرمتعارف به یکی از چالش‌های جدی در روابط خانوادگی، نظام قضایی و اقتصاد کشور تبدیل شده است. در حالی که مهریه به‌عنوان یک حق مالی در شرع و قانون برای حمایت از زن در نظر گرفته شده، تبدیل آن به ابزار تهدید، معامله یا فشار، هم‌زمان با تورم‌های چشمگیر، باعث بروز بحران‌هایی در زندگی زوجین، نهاد خانواده و حتی دستگاه قضایی شده است. از یک سو زنان برای مقابله با ناامنی اقتصادی مهریه‌های بسیار بالا تعیین می‌کنند و از سوی دیگر مردان ناتوان از پرداخت، راهی زندان یا بحران مالی می‌شوند. این چرخه معیوب نیازمند بررسی دقیق حقوقی، اجتماعی و اقتصادی و همچنین ارائه راهکارهای منطقی و عادلانه است. در این مقاله تلاش می‌شود با نگاهی تحلیلی به جنبه‌های حقوقی و اقتصادی مهریه‌های سنگین در بستر تورم پرداخته شود و راهکارهایی برای اصلاح این روند ارائه گردد.
در مورد وکیل مهریه بیشتر بخوانید.
در فقه اسلامی و حقوق ایران، مهریه مالی است که به‌عنوان حق زن در عقد نکاح ثبت می‌شود. اما در عمل، مهریه‌های بسیار بالا و غیرمتعارف به‌ویژه در سال‌های اخیر، از یک پشتوانه مالی به ابزاری برای چانه‌زنی یا تهدید بدل شده است. از منظر حقوقی، زن هر زمان که بخواهد می‌تواند مهریه را مطالبه کند (عندالمطالبه)، و این حق مستقل از زندگی مشترک یا طلاق است. در نتیجه، مهریه‌های نجومی، ولو نمادین، در صورت مطالبه می‌تواند مرد را با بدهی‌های سنگین و حتی زندان مواجه کند. با افزایش تورم، ارزش واقعی سکه یا مبلغ درج‌شده در عقدنامه به‌شدت بالا رفته است. بسیاری از مردان که در زمان عقد، مهریه‌های سنگین را پذیرفته بودند، اکنون در صورت مطالبه همسر، با بدهی‌هایی مواجه‌اند که با درآمد واقعی آن‌ها هم‌خوانی ندارد. در حالی که اصل مهریه مشروع و قانونی است، اما اجرای آن در شکل فعلی با نابرابری‌های جدی روبه‌رو شده است.
قانون، زن را محق در دریافت مهریه می‌داند، اما در شرایط تورمی و ناتوانی مرد از پرداخت، پرسش جدی درباره مفهوم عدالت مطرح می‌شود. آیا زندانی شدن مردی که توان پرداخت ندارد اما بدهکار مهریه است، اجرای عدالت است یا نقض آن؟ باور فقهی برخی مبنی بر «مهریه عندالمطالبه است ولو یک میلیون سکه» در عمل باعث شده دستگاه قضایی در معرض انباشت پرونده‌های طلاق، مهریه و بازداشت قرار گیرد. این رویکرد که بدون ارزیابی توان مالی و شرایط اقتصادی، اجرای قانون را دنبال می‌کند، از اصول عقلانی حقوق فاصله گرفته و دستگاه قضایی را با بحران مواجه کرده است. همین مسئله ضرورت اصلاح یا بازنگری در قوانین مرتبط با مهریه را تقویت می‌کند.
برای مقابله با این بحران، رویکردهای متعددی می‌تواند مد نظر قرار گیرد: اصلاح قوانین موجود، بازنگری در قانون مهریه با محوریت سقف‌گذاری منطقی بر اساس تورم، توان مالی و سازوکارهای جدید مانند «مهریه متناسب با استطاعت» می‌تواند بار حقوقی و اقتصادی را کاهش دهد. توسعه ابزارهای قراردادی جدید که امکان درج شروطی در عقدنامه برای تعیین اقساط مهریه یا توافق‌های قبلی برای شرایط پرداخت، می‌تواند از منازعه‌های بعدی جلوگیری کند. زیرا امروزه عامل پایبندی یا عامل گسست از زندگی وقتی به مساله مالی گره می‌خورد، اساسا امر درستی نیست و باید از منظر تربیتی روی این مساله و ایجاد انگیزه‌ای به‌جز انگیزه مالی کار کرد در غیراینصورت بازدارنده‌ترین قانون هم، به طور چشمگیر در زمینه کاهش آمار طلاق یا تعیین مهریه های سنگین تاثیرگذار نخواهد بود.
واقعیت این است که در بسیاری از پرونده‌های مهریه، مردان به دلیل ناآگاهی از حقوق قانونی خود، نداشتن دفاع مؤثر، و عدم استفاده از ظرفیت‌های قانونی، گرفتار احکام سنگین و حتی زندان می‌شوند. در حالی که قانون، صرفاً ناتوانی از پرداخت را مجازات نمی‌کند؛ بلکه آنچه منجر به بازداشت می‌شود، عدم اثبات عجز از پرداخت است. بسیاری از مردان توان پرداخت فوری مهریه را ندارند، اما از سازوکار قانونی برای اثبات ناتوانی یا پرداخت قسطی آن بی‌اطلاع‌اند. موسسه حقوقی رای مثبت با بهره‌گیری از وکلای مجرب در دعاوی خانواده، به‌طور تخصصی در زمینه‌های زیر می‌تواند به شما کمک کند: تنظیم دقیق دادخواست اعسار (عجز از پرداخت): ما می‌توانیم در کوتاه‌ترین زمان، با ارائه مدارک دقیق مالی، برای شما اعسار بگیریم و مانع صدور حکم جلب یا زندان شویم. دفاع در برابر اجرای مهریه‌های غیرمنطقی: وکلای ما در رای مثبت می‌توانند با بررسی دقیق پرونده و وضعیت مالی شما، از اعمال فشارهای غیرقانونی جلوگیری کنند. اقساط‌بندی عادلانه مهریه: در بسیاری از موارد، امکان تبدیل مهریه به اقساط سبک و منطبق با درآمد واقعی وجود دارد. ما این مسیر را برای شما هموار می‌کنیم. استفاده از نهادهای صلح و میانجی‌گری، موسسه حقوقی رای مثبت با ارتباط با داوران حقوقی و روان‌شناسان خانواده، امکان حل‌وفصل بدون تنش و توافقی را برای شما فراهم می‌کند. اگر با خطر زندان مهریه روبه‌رو هستید، پیش از هر تصمیمی، با بهترین وکیل خانواده موسسه رای مثبت مشورت کنید. ممکن است تنها یک مشاوره دقیق، مسیر زندگی‌تان را تغییر دهد و شما را از هزینه‌های روانی، مالی و قانونی سنگین نجات دهد.
