در سیستم قضایی جمهوری اسلامی ایران برای تظلم خواهی و دادخواهی می بایستی به مراجع قضایی مراجعه کرد . دعاوی در دادگستری ایران به دعاوی حقوقی و کیفری تقسیم می گردد برای رسیدگی به دعاوی حقوقی و کیفری قانونگذار شرایط شکلی و ماهوی را در قانون مربوطه پیش‌بینی نموده است . موسسه حقوقی وکلای رای مثبت در این مقاله به تعریف و شرایط قانونی و شکلی تنظیم دادخواست بدوی و تجدیدنظر در محاکم حقوقی و تنظیم شکواییه در مراجع کیفری و تنظیم لایحه دفاعیه و درخواست اعاده دادرسی می پردازد امید است کاربران و علاقمندان به رشته حقوق با مطالعه این مقاله ضمن آگاهی از شرایط تنظیم دادخواست و لوایح دفاعی از حقوق قانونی خود آگاه گردند.
در قانون آیین دادرسی مدنی نحوه رسیدگی و شرایط شکلی دعاوی حقوقی و در آیین دادرسی کیفری نحوه رسیدگی و شرایط شکلی رسیدگی به دعاوی کیفری بررسی می گردد . رسیدگی در محاکم حقوقی مستلزم تقدیم دادخواست و رسیدگی در محاکم کیفری مستلزم تقدیم شکواییه می باشد.
همانطور که در مقدمه معروض گردید برای اینکه محاکم حقوقی بتوانند به دعاوی حقوقی رسیدگی نمایند و نسبت به آن فصل خصومت کنند خواهان و یا متقاضی می بایستی درخواست و ادعای خود را در فرم چاپی مخصوص به نام دادخواست مطرح نمایند. البته با توجه به ثبت الکترونیکی دادخواست ها از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی امروزه نیازی به تهیه فرم چاپی و مخصوص دادخواست نیست . دفاتر خدمات الکترونیک قضایی همواره درخواست و ادعا های حقوقی مردم را در چارچوب و فرمت مخصوص دادخواست در سامانه عدل ایران تنظیم و به مراجع قضایی ارسال می نمایند .
برای تنظیم و ثبت قانونی یک دادخواست حقوقی موسسه حقوقی وکلای رای مثبت توصیه می نماید قبل از تنظیم و ارسال دادخواست به محاکم قضایی حتماً از قبل با وکلای پایه یک دادگستری و متخصص در دعاوی حقوقی مشاوره تخصصی نماید و یا از تجربه وکلا برای تنظیم دادخواست حقوقی کمک گرفته شود . موضوعی که می بایستی به آن اشاره نمود این است که هر شخص بابت ادعای خود فقط یکبار می تواند از طریق مراجع حقوقی و یا کیفری اقدام نماید و در صورتی که قاضی پرونده مبادرت به صدور حکم نماید پس از قطعی شدن آن امکان طرح مجدد و اصلاح دادخواست میسر نمی باشد زیرا که آرای محاکم دادگاه در سیستم قضایی کشور ایران دارای اعتبار امر مختومه می باشد .
مع الوصف ذکر این نکته بسیار حائز اهمیت می باشد که خواهان دعوا می بایستی دقت لازم برای تنظیم دادخواست خود به نماید زیرا که اگر دعوا به درستی طرح نگردد و قاضی پرونده حکم به بی حقی و بطلان دعوا صادر نماید خواسته یا ناخواسته ، خواهان دعوا طبق قاعده اقدام بر علیه خود اقدام نموده و دیگر بابت احقاق حقوق خود نمی تواند به مراجع قضایی مراجعه نماید . در تنظیم دادخواست بدوی برای محاکم حقوقی نکات بسیاری می بایستی رعایت گردد از جمله این نکات رعایت مواد ۴۸ لغایت ۵۲ قانون آیین دادرسی مدنی میباشد .
مطابق ماده ۴۸ قانون آیین دادرسی مدنی شروع رسیدگی به دعاوی حقوقی مستلزم تقدیم دادخواست می باشد دادخواست فرم چاپی مخصوصی است که ضمن تعیین مشخصات کامل خواهان و خوانده، مدعی می بایستی در ستون مربوط به خواسته ادعای خود را مطرح و در ستون مربوط به دلایل و مستندات تمامی دلایل و مستنداتی که خواهان به واسطه آن دلایل خود را ذیحق میداند قید نماید . بنابراین برای اقامه دعوا در مراجع قضایی حقوقی مدعی و یا خواهان نمی تواند ادعای خود را در برگ سفید معمولی درج نماید و به محاکم تقدیم کند و لزوماً می‌بایستی درخواست خود را در دادخواست تنظیم نماید.
احکام صادره از مراجع قضایی اعم از حقوقی و کیفری یا حضوری می باشد و یا غیابی. اگر خوانده یا متهم دعوا در جلسه رسیدگی دادگاه حاضر نگردد و از وقت رسیدگی اطلاع نداشته باشد و وکیل برای دفاع از حقوق خود به دادگاه معرفی ننموده باشد حکم صادره غیابی می باشد در این صورت از تاریخ ابلاغ رای به خوانده و یا متهم دعوا مشارالیه ظرف ۲۰ روز مهلت واخواهی نسبت به دادنامه غیابی را دارد و افرادی که مقیم خارج از کشور می باشند ظرف دو ماه از تاریخ ابلاغ رای فرصت واخواهی از دادنامه غیابی را خواهند داشت. در مرحله واخواهی با توجه به اینکه خوانده و یا متهم تا زمان صدور رای هیچگونه دفاعی از خود ننموده است می بایستی مانند دادخواست بدوی مبادرت به تنظیم دادخواست واخواهی نماید.
دادخواست واخواهی همانند دادخواست بدوی می بایستی مطابق قانون تنظیم گردد. با توجه به تخصصی بودن اعتراض به رای غیابی و تنظیم دادخواست واخواهی توصیه می گردد در تنظیم دادخواست واخواهی و اعتراض به حکم غیابی حتماً از مشاوره های وکلای پایه یک دادگستری بهره‌مند گردید در دادخواست واخواهی ضمن تعیین مشخصات کامل واخواه و واخوانده می بایستی دلایل و مستنداتی که استناد به آن موجب می گردد رای غیابی نقض گردد ضمیمه پرونده شود. در ستون خواسته دادخواست واخواهی می‌بایستی نقض دادنامه صادره از مرجع رسیدگی کننده درخواست گردد و در قسمت شرح دادخواست واخواهی ، واخواه می‌بایستی ضمن تشریح و تبیین موضوع ، دلایل بی گناهی و برائت خود را به دادگاه معرفی نماید در غیر اینصورت دادگاه صادرکننده حکم غیابی نسبت به تایید دادنامه صادره قبلی خود اقدام می نماید.
شایان ذکر است اصولاً مراجع قضایی تمایلی به نقض دادنامه غیابی صادره از سوی خود ندارند مگر اینکه دلایل متقاضی به حدی باشد که باعث علم قاضی در خصوص بی گناهی واخواه باشد. موسسه حقوقی وکلای رای مثبت متشکل از گروهی از وکلای پایه یک دادگستری و دکترین حقوق و متخصص در دعاوی حقوقی و کیفری آمادگی خود را جهت ارائه مشاوره تخصصی و همچنین تنظیم دادخواست بدوی ، واخواهی و تجدید نظر اعلام میدارد. امید است با استعانت از خداوند متعال و با ارائه مشاوره های تخصصی بهترین وکلای پایه یک دادگستری موسسه حقوقی وکلای رای مثبت ضمن حمایت تخصصی از حقوق شما عزیزان از تضییع احتمالی حقوق شما در مراجع قضایی جلوگیری گردد.
در ماده ۵۱ قانون آیین دادرسی مدنی شرایط تنظیم دادخواست از سوی قانونگذار پیش‌بینی شده است مطابق ماده مزبور ضمن اینکه دادخواست می بایستی به زبان فارسی تنظیم گردد مشخصات کامل خواهان و یا مدعی و طرف دعوا و یا به عبارتی خوانده می بایستی ذکر گردد. مهمترین آیتم دادخواست تعیین خواسته و یا به عبارتی موضوع دعوا می باشد در این آیتم خواهان و یا ذیحق می بایستی بصورت کاملاً دقیق و منجز خواسته خود را مطابق قانون مطرح نماید و خواسته مردد و مجهول قابلیت رسیدگی ندارد.
یکی دیگر از موارد دادخواست ذکر دلایل و مستندات ادعای خواهان می باشد در این ستون خواهان می بایستی مدارک و مستندات ادعای خود را ضمیمه پرونده نماید و در نهایت در قسمت شرح دادخواست خواسته خود را به صورت مشروح و مستند و مستدل مطرح نماید. در صورتی که مطابق ماده ۵۱ قانون آیین دادرسی مدنی دادخواست تنظیم نگردد قانونگذار ضمانت اجرای عدم تنظیم صحیح آن را در مواد ۵۳ و ۵۴ قانون آیین دادرسی مدنی پیش بینی نموده است که حسب مورد ممکن است منتج به قرار رد دادخواست گردد .تنظیم دادخواست امری تخصصی ، فنی و نیازمند دانش حقوقی می باشد .
مهمترین مرحله دعاوی حقوقی، مرحله تنظیم دادخواست و تنظیم آن مطابق قوانین موضوعه می باشد زیرا که پس از تنظیم و تقدیم دادخواست امکان اصلاح و تغییر آن وجود ندارد و دادگاه صرفاً برمبنای دادخواست تقدیمی تحقیقات خود را شروع و صرفاً نسبت به خواسته تعیین شده در دادخواست اظهار نظر قضایی می نماید . موسسه حقوقی وکلای رای مثبت توصیه می نماید قبل از اقامه دعوا و یا تنظیم دادخواست حتماً با وکلای متخصص در دعاوی حقوقی مشورت تخصصی نماید زیرا که ممکن است خواهان به دلیل نا آگاهی از قوانین ماهوی و شکلی، دادخواست خود را به صورت صحیح و منطبق بر قانون تنظیم ننماید و این عدم آگاهی موجب گردد که قاضی پرونده با اظهار نظر قضایی و صدور حکم ماهیتی مبنی بر بی حقی و بطلان دعوای ، به طور کل حق خواهان زائل و امکان طرح مجدد آن میسر نباشد .
مع الوصف با توجه به اهمیت بالای مرحله اول دعاوی حقوقی یعنی تنظیم دادخواست لزوماً توصیه میگردد تنظیم دادخواست دعوی حقوقی خود را به وکلای پایه یک دادگستری و افراد واجد صلاحیت و دارای دانش تخصصی دعاوی حقوقی بسپارید تا ضمن بیمه نمودن حقوق خود از تضییع آن جلوگیری گردد.
